PAKET TUR SÖZLEŞMESİ

Kişilerin serbest zaman ve tatillerini değerlendirme yollarının en önemlilerinden biri olarak seyahat, günlük yaşamın stresinden uzaklaşma, dinlenme, eğlenme, yeni yerler keşfetme gibi amaçlarla yapılmakta ve günümüzde gittikçe sık başvurulan bir faaliyet olmaktadır. Bayram tatillerinde dahi birkaç gün de olsa seyahat etmek sık başvurulan bir yol olmaya başlamıştır.

Seyahat etmek, bundan yaklaşık 100 yıl öncesine kadar çok masraf ve zaman gerektirdiğinden yalnızca zenginlerin ve soyluların sahip oldukları bir ayrıcalık olarak görülmekteyken; günümüzde sanayileşme ve ekonomik kalkınmaya bağlı olarak halkın refah düzeyinin yükselmesi, ulaşım ağının genişlemesi ve iyileştirilmesi, karayolu yanında havayolları ile ulaşım imkânının da gelişmesi ve otelciliğin yaygınlaşması üzerine seyahat etmek, geniş halk kitlelerine yayılmış ve zengin kesimin ayrıcalığı olmaktan uzaklaşmıştır.

Bu kapsamda çalışmamızda, seyahat eden kimselerin en sık başvurduğu yol olarak Paket Tur Sözleşmesi ele alınacak ve Paket Tur Sözleşmesi’nin taraflarını oluşturan Tüketici ile Seyahat Acentası arasındaki ilişkiler, Tüketicinin Seyahat Acentası karşısında korunma ihtiyacı kapsamında hak ve borçları göz önünde tutularak, 4822 sayılı Yasa ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna eklenen Paket Tur Sözleşmesi çeşitli yönleriyle incelenmeye çalışılacaktır.

PAKET TUR SÖZLEŞMESİ

I) Genel Olarak

Teknolojinin sosyal ve ekonomik yaşamı bugün getirdiği noktada, insanların ulaşım olanakları son derece ilerlemiştir. Uçak, hızlı tren, otoyol, otomobil teknolojisi gibi faktörler ulaşımı güvenli, rahat ve hızlı bir hale getirmiştir. Bunun yanı sıra televizyon, yazılı-görsel basın, internet ve diğer iletişim araçları sayesinde insanlar, dünyanın her tarafı hakkında bilgi sahibi olup merak duyabilmektedir. Tüm bunlara toplumsal refahın artması ve insanların elinde artık değer oluşması da eklenince, gezi içeren kapsamlı tatillerin yaygınlaşması kaçınılmaz bir hal almıştır. Tüm bunların bir neticesi olarak, turizm hizmeti bir endüstri halini almış ve önemli bir gelir kaynağı haline gelmiştir .

Daha önceki yüzyıllarda yalnızca maceracılar, soylular, misyonerler ve tacirlere münhasır olan seyahat faaliyeti, sırf turistik nedenlerle, yani gezmek, tanımak, eğlenmek, dinlenmek amacıyla günümüzde geniş kitlelere yayılmıştır. Bugünün seyahatçisi, artık eskiden olduğu gibi, yalnız belirli çevrelerden gelen ayrıcalıklı bir azınlık değil, anonim ve toplumun her tabakasından çıkan milyonlarca kişidir .

Zaman kavramının artan önemine paralel olarak, gezi ve tatil konusunda insanlar daha profesyonel hizmet talep etmektedir. Dolayısıyla tatil hizmeti veren şirketler, daha profesyonel hizmet üreterek tüketiciye ulaşabilmektedir. Bu gibi şirketlere seyahat acentesi veya seyahat bürosu denilmektedir .

Kitle turizminde seyahat eden ile seyahat düzenleyen arasında çeşitli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Seyahat düzenleyenin önceden hazırlamış olduğu katalog veya broşürlerde, tatil yerleri olabildiğince övülmekte, her türlü dinlenme imkânı vaat edilmektedir. Fakat seyahat
başlayıp da tatil yerlerine varıldığında, birçok seyahat eden hayal kırıklığına uğramaktadır. 
Hayalleri yıkılan seyahat edenler haklı olarak kızgın bir şekilde mevcut duruma katlanmak istememekte ve bazı taleplerle seyahat düzenleyene başvurmaktadırlar. Tüketicinin karşılaştığı en büyük sorunlar, tehlikeli ve konforsuz ulaşım, havaalanları ve terminallerde yitirilen zaman, kalitesiz ve yetersiz yemek, dinlenme olanağını tamamen kaldıran gürültü, kötü oteller, mikroplu deniz, gezme, görme, dinlenme amacını gerçekleştirme yerine, önceden anlaşmaya varılmış mağazalarda pahalı alışverişe zorlamalar, programdaki keyfi değişiklikler, önceden yatırılan peşinata el koyma, sorumsuz görevliler gibi konulardan kaynaklanmaktadır .

Tatil hizmeti veren şirketlerin hazırladıkları sözleşmeleri, tüketicilere dayatma çabaları yasal düzenlemeleri de zorunlu kılmıştır. Bilindiği üzere tüketici ile seyahat acentesi arasında imzalanan sözleşme alelade bir sözleşme değildir. Bu çerçevede çıkacak hukuki sorunları isimsiz sözleşme hükümleri yerine özel olarak düzenlenmiş bir sözleşme çerçevesinde çözmek daha isabetlidir. Tüm bu faktörlere rağmen Türkiye paket tur sözleşmelerini, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna eklemek için 2003 yılına kadar beklemiştir. Oysa birçok Avrupa ülkesi münferit düzenlemelerini uzun zaman önce tamamlamıştır. Avrupa Birliği üyesi ülkelerin konuya ilişkin münferit düzenlemeleri olmasına rağmen, Konsey’in 1990 yılında kabul ettiği Direktif, bir takım asgari standartlar belirlemiştir. Bilhassa kişilerin serbest dolaştığı bir coğrafyada, ortak standartların belirlenmesi tüketiciler için önem arz etmektedir .

Sonuç olarak şunu belirtmeliyiz ki seyahat ve dolayısıyla turizm potansiyelinin sürekli olarak yükselmesinden Türkiye de payını almış ve turizm hareketlerinde ciddi artışlar gerçekleşmiştir . Ülkemizde turistik amaçlı turlara katılan kişilerin sayısının artmasıyla beraber şikâyetlerde de paralel olarak artış meydana gelmiştir. Mevcut düzenlemeler, tüketiciyi korumakta yetersiz kalmıştır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (md.6/C) ile

bu paket turlar (seyahat veya gezi sözleşmesi) düzenleme altına alınmıştır; ancak bu düzenlemede de sadece tanım yapılmış olup tüketici için özel bir hak (cayma gibi) öngörülmemiştir. Paket tur sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları Bakanlığın belirleyeceğine dair düzenleme de yerinde değildir; çünkü bu konu sözleşme özgürlüğü ile ilgilidir ve düzenlemelerin yasayla yapılması gerekmektedir. Nitekim birçok ülke bu konudaki düzenlemeleri yasalarla yapmaktadır .

Avrupa ülkelerindeki yasalar, Avrupa Birliğinin ‘‘Turistik Geziler (Paket Turlar) Hakkında Direktifi’’ne uygun hale getirilmiştir. Ayrıca 1970 tarihinde Brüksel’de toplanan aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 48 devletin katılımıyla seyahat sözleşmeleriyle ilgili 1970 tarihli ‘‘Brüksel Anlaşması’’ imzalanmıştır. Ne var ki bu anlaşma sadece 7 devlet tarafından onaylanmıştır. Türkiye bu Devletler arasında yoktur; bu anlaşma pek çok ülkenin yasalarına temel oluşturmuştur .

Bakanlık, ‘‘Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ’’ (kısaca ‘‘Paket Tur Yönetmeliği’’) ile bir düzenleme yapmıştır. Bakanlığa bu konuda yetki verilmiştir (TKHK. 6/C-II). bu yönetmelik ‘‘Turistik Geziler (paket Turlar) Hakkındaki’’ Avrupa Birliği Direktifi’nden (kısaca Paket Turlar Hakkında Direktif) yararlanarak hazırlanmıştır. Bu Yönetmelikte özellikle tüketiciye bazı koşullar altında iptal hakkı tanınmış, bazı bilgileri içeren broşür verme, sözleşmeyi yazılı yapma ve gerekli bilgileri içeren sözleşmenin bir nüshasının verilmesi zorunluluğu öngörülmüştür .

II) Paket Tur Sözleşmesinin Konusu Olarak Paket Tur

4822 sayılı kanunla, 4077 sayılı kanuna eklenen 6/C maddesi ile paket tur sözleşmesinin tanımı yapılmış ve burada yapılan tanımın aynısı Paket Tur Yönetmeliği’nin 4. maddesinde de tekrar edilmiştir.

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 6/C maddesine göre:

Paket Tur Sözleşmeleri; ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren ve bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunlu, önceden düzenlenmiş yazılı sözleşmelerdir.

Paket tur sözleşmesinin, kanundaki tanıma uygun olabilmesi için, ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan en az iki hizmetin verilmesinin seyahat acentesi tarafından vaat edilmesi gerekmektedir.

Bir kişinin, turizm bürosu aracılığıyla bir seyahat oluşturacak hizmetleri tek tek satın alması konusunda yapacağı sözleşmeler, bir paket olarak seyahat acentası tarafından hazırlanmış bir gezi olmadığından; aksine tüketicinin bizzat kendisi tarafından birleştirilip organize edildiğinden, paket tur kavramı içine girmez. Bu gibi sözleşmelere ‘‘gezi aracılığı sözleşmesi’’ denmektedir .

Gezi düzenleme sözleşmesi ile gezi aracılığı sözleşmesinin birbirine karıştırılmaması gerekmektedir. Gezi düzenleme sözleşmesi ile bir kişi, kendi adına gezi düzenlemekte, bu geziden yararlanan kişi (tüketici) de global bir fiyat karşılığında taşıma, konaklama ve geziye bağlı diğer hizmetlerden birleştirilmiş bir bütünden (paketten) yararlanmaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da sözü edilen paket tur sözleşmesi ile amaçlanan da bu sözleşmedir. Gezi aracılığı sözleşmesi ise, geziyi düzenleyecek kişinin bulunması amacıyla bir başkasıyla (turizm bürosuyla) tüketici arasında yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme iki sözleşmenin varlığını gerektirmektedir; gezi aracılığı sözleşmesi yapmak üzere turizm bürosuna başvuran tüketici iki sözleşme imzalamaktadır. Birisi turizm bürosu ile müşteri arasındaki vekalet sözleşmesi diğeri ise gezi aracısı konumunda olan turizm bürosunun kendisine verilen vekalet çerçevesinde hizmeti yapacak kişi veya kuruluşla yani gezi düzenleyecek olanla yaptığı gezi düzenleme sözleşmesidir .

Paket turdan söz edebilmek için en az iki farklı (asli) turizm hizmetinin bir arada olması gerekmektedir. Bu iki farklı turizm hizmeti, iki farklı asli edimden ibarettir. Asli edimlere yardımcı mahiyetteki edimlerin birleşmiş olması yeterli değildir. Hemen hemen birbirine denk ağırlıkta olan taşıma ve barındırma (konaklama-geceleme), taşıma ve gezdirme, barındırma ve gezdirme şeklindeki bireysel seyahat edimlerinden en az ikisinin ifa edilmesi halinde edimlerinin bütünlüğü şartı gerçekleşmiş olur .

Kanunda bahsedilen, paket turun her şey dahil fiyatla satılması zorunluluğunun, otellerin uyguladığı pazarlama politikalarıyla benzerliği bulunmamaktadır. Burada anlatılmak 
istenen; paket tur içinde yer alan hizmetlerin ayrı ayrı değil, topluca, götürü olarak fiyatlandırılmış olmasıdır. Burada tartışılması gereken sorun, fiyatların götürü olarak gösterilmesinin, paket turun zorunlu unsuru olup olmadığıdır. Yani, birlikte verilecek olan hizmetlerin fiyatlarının ayrı ayrı gösterilmiş olmasının, bir turun paket tur olmasını ve TKHK kapsamında olmasını engelleyip engellemeyeceğidir .
Tüketici her bir hizmet için ayrı ayrı ücret ödemiş bile olsa, aynı paket tura dahil olan hizmetlerin de Kanun’un bu maddesi kapsamında olması gerekir. Birbiriyle bütünleşmiş iki ayrı turizm hizmetinin belirli bir paket içine alınması ve bu paket turun süresinin 24 saati aşması ya da en az bir gecelik konaklama içermesi halinde, hizmetlerin ücretlerinin ayrı ayrı hesaplanmış olması, Paket Tur’un Kanun kapsamından çıkmasına sebep olmaması gerekir. Nitekim Turistik Geziler Hakkında Konsey Yönergesinin 2. maddesinde yer alan Paket Tur tanımı içinde bu durum açıkça vurgulanmıştır .

Sonuç olarak şunu söylemeliyiz ki bir gezinin TKHK’da düzenlenmiş bulunan paket tur olarak kabul edilebilmesi için iki unsuru paket turun süresinin en az 24 saat olması veya bir gece konaklamayı gerektirmesidir.

III) Paket Tur Sözleşmesinin Tanımı

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 6/C maddesine göre paket tur sözleşmesi şu şekilde tanımlanmıştır :

Paket Tur Sözleşmeleri; ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren ve bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunlu, önceden düzenlenmiş yazılı sözleşmelerdir.

Dikkat edilecek olursa bu tanımlama, paket tur sözleşmesinin tanımı ve unsurları ve tarafların hak ve borçlarını vermekten ziyade, sözleşmenin konusunun ne olduğunu göstermektedir. Bu tanımdan hareketle, tarafların haklarının ve borçlarının tespiti bir ölçüde mümkün ise de, tanımın asıl kaygısının, paket turun ne demek olduğunu açıklamaya çalışmak olduğu anlaşılmaktadır. Gerçekten paket tur sözleşmesinin konusu paket turlardır. Bu nedenle paket tur kavramının ne olduğu ve kanundaki paket tur kavramının neleri kapsadığının tespit edilmesi gerekmektedir. Akdedilecek bir paket tur sözleşmesinin, kanundaki tanıma uygun olabilmesi için ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan en az iki hizmetin verilmesinin, seyahat bürosu (acentası) tarafından taahhüt edilmesi gerekmektedir .

Ulaştırma ve konaklama hizmetleri, paket tur sözleşmelerinin olmaz ise olmaz şartı gibi düzenlenmiştir. Ancak bu ifade yanıltıcıdır. Kanun, sanki paket tur sözleşmesinin varlığından söz edebilmek için, hem ulaştırma, hem de konaklama hizmetinin birlikte sözleşme kapsamında bulunmasını ve bunlara ek olarak, bunlara yardımcı sayılmayan en az iki turistik hizmetin de verilmesini şart koşmuş gibi görülmektedir. Bu durumda, sanki birbirinden bağımsız dört farklı turizm hizmetinin bir arada sunulması halinde ‘‘paket tur’’dan söz edilebilirmiş gibi bir anlam çıkmaktadır. Bu durum dilbilgisi bozukluğundan kaynaklanmaktadır. Burada ‘‘ulaştırma, konaklama gibi farklı turizm hizmetlerinden en az ikisinin bir arada sunulduğu turizm hizmetleri’’ şeklinde tanımlamak, bu turizm hizmetlerinden birinin yardımcı hizmetlerinin asıl hizmetle birleşmesinin iki farklı turizm hizmetinin birleşmesi olarak kabul edilmeyeceğinin vurgulanması, ifade edilmek istenen anlamı daha doğru olarak verecektir. Yoksa paket turdan bahsedebilmek için, ulaştırma ve konaklama dahil, bunlardan başka iki farklı turizm hizmetinin daha birleştiği turizm hizmet paketlerinin ‘‘paket tur’’ olarak kabul edilmesi, kanunun ve buna bağlı olarak çıkarılan Paket Tur Yönetmeliği’nin uygulama alanını aşırı derecede daraltacaktır .

IV) Paket Tur Sözleşmesinin Tarafları

Paket Tur Sözleşmesinin bir tarafında yer alan paket tur düzenleyen, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun anlamında satıcı veya sağlayıcı olmaktadır. Uygulamada paket “tur düzenleyene, tur operatörü, seyahat bürosu, seyahat acentesi, seyahat veya tur organizatörü de denilmektedir.; hangi adla anılırsa anılsın sonuç, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun anlamında değişmez. Paket Turlar Hakkında Yönetmeliğe göre (m.4/c) ‘‘Seyahat acentesi: kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence imkanları sağlayan, onlara turizmle ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ticari kuruluşları’’ ifade eder. Yönetmelikte ‘‘seyahat düzenleyen’’ kavramı kullanılsa daha uygun olurdu .

Kanunda sözleşmenin tarafları belirtilmemiş olmakla beraber sadece sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir. Paket Tur Yönetmeliğinde kanundaki tanıma uygun olarak tüketici tanımlanmıştır. Buna göre, Tüketici: bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek ya da tüzel kişiyi ifade eder.

Tüketici olarak kabul edilmeyen bir kimse ile bu sözleşmenin yapılması halinde bu sözleşme Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında olmayacaktır. Örneğin bir tüzel kişi tacirin ticari amaçla paket tur sözleşmesi yapması halinde TKHK kapsamında korumadan faydalanamayacaktır.

V) Paket Tur Sözleşmesinin Hukuki Mahiyeti

Paket tur sözleşmesinde edimler sözleşmede kararlaştırılan zaman içerisinde ifa edilmelidir. Zamanında ifa edilmeyen edimler o an geçmiş ve tekrarlanması mümkün olmadığı veya mümkün olsa bile tüketici açısından bir anlam ifade etmeyeceği için bir daha ifa edilemez. Bu yönüyle paket tur sözleşmesinin kesin süreli bir sözleşme olduğunu söylememiz gerekmektedir .

Seyahat düzenleme sözleşmesinin diğer bir özelliği de kesin vadeli bir sözleşme özelliği ile bağlantılı olarak sürekli bir borç ilişkisi kurmasıdır. Seyahat düzenleyen, seyahat edimlerini sözleşmeye göre bir bütün halinde seyahat süresi içinde, sürekli bir davranışla yerine getirmek zorundadır . Seyahat düzenleyenin edimleri ifa borcu, seyahatin başlaması ile birlikte başlamakta ve sona erene kadar aralıksız devam etmektedir. Seyahat düzenleme sözleşmesi, nihayet tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir .

Doktrinde seyahat düzenleme sözleşmesinin kendine özgü bir yapısı olduğu görüşü ağırlıktadır. Kendine özgü yapısı olan sözleşmeleri oluşturan unsurlar, kısmen veya tamamen kanunun öngördüğü sözleşme tiplerinin hiç birinde mevcut değildir. Seyahat düzenleme sözleşmelerinde de öyle edimler vardır ki, bunlar Kanunda düzenlenen sözleşme tiplerinin hiç birinde mevcut değildir. Mesela seyahat düzenleyence taahhüt ve ifa edilen yedirip içirme, gezdirme gibi seyahat edimleri, kanundaki tipik sözleşme tiplerinden hiç birinde mevcut değildir. Kanundaki düzenlenmemiş sözleşmelere ilişkin unsurlar ihtiva etmesi nedeniyle seyahat düzenleme sözleşmesi, kendine özgü yapısı olan bir sözleşme olarak nitelendirilmektedir .

4822 sayılı Yasa öncesi Paket Tur Sözleşmeleri ne BK’nin özel kısmında ne de bir başka kanunda düzenlenmiş idi. Dolaysıyla 4822 sayılı yasa öncesi yapılan Paket Tur Sözleşmelerinin isimsiz sözleşme olarak tanımlanması ve kendine özgü bir yapısının olduğunu kabul etmek mümkündü. Ancak şimdi bu sözleşmelerin kanuni bir ismi vardır. Kanunda kısmen de olsa düzenlenmiş olan bir sözleşmenin isimsiz sözleşme olarak adlandırılmaması gerekir. Bu sözleşmeye uygulanacak hükümler öncelikle, Kanunun 6/C maddesi ve buna bağlı olarak çıkarılan Paket Tur Yönetmeliği hükümleridir. Burada boşluk olması halinde 4077 sayılı Kanun’un diğer hükümleri, özellikle ayıplı hizmeti düzenleyen 4/A maddesi, haksız sözleşme koşullarını düzenleyen 6. maddesi, kampanyalı satışları düzenleyen 7. maddesi, kapıdan satış veya mesafeli satış olarak yapılmışsa 8,9 ve 9/A maddeleri, tüketici kredisi söz konusu ise 10. maddesi hükümleri uygulanacaktır. Burada da boşluk olması halinde 4077 sayılı Kanun’un 30. maddesi devreye girer. TKHK’nin 30. maddesi nedeniyle paket tur sözleşmelerine de BK hükümlerinin kıyasen uygulanacağı noktalar olabilecektir .

VI) Paket Tur Sözleşmesinin Şekli

Paket tur sözleşmeleri, maddenin ilk fıkrasında açıkça belirtildiği üzere yazılı olmak zorundadır. Bu sözleşmenin yapılacağına dair sözleşme yani paket tur sözleşmesinin yapılacağına dair ön sözleşmenin de yazılı olması gerekmektedir. Genellikle kesin olmayan (ön veya geçici) rezervasyon yapılması halinde böyle bir önsözleşme (taahhüt) söz konusudur. Belirtmek gerekir ki uygulamada geçici rezervasyonlar, telefonla sözlü olarak yapılmaktadır. Bu açıdan sözlü rezervasyonun yazılı metne dönüştüğü anda paket tur sözleşmesinin yapılacağına dair ön sözleşmenin kurulduğunu kabul etmek gerekecektir .

Paket Tur Sözleşmesinin bir nüshasının da tüketiciye verilmesi zorunlu kılınmıştır. Böylece bu sözleşme en az iki adet olarak hazırlanacak ve birisi de tüketicide kalacaktır.

Şekle ilişkin olarak esas sorunu, şekle uyulmamanın yaptırımının ne olacağı hususu oluşturmaktadır. Bu noktada, düzenlemenin tüketiciyi koruma esasına dayanarak getirildiğini göz önüne alırsak, yükümlülüğün yalnızca seyahat acentesi bakımından getirilmiş olduğunu tüketiciye herhangi bir yaptırımın uygulanmasının mümkün olmadığını söylememiz gerekecektir. Seyahat acentesi bakımından ise 6/C’deki bu şekil zorunluluğunun getirilmemesi halinde m. 25’deki cezai yaptırımların uygulanma alanını bulamayacak olduğunu belirtmemiz gerekir. Öyleyse bahsettiğimiz bu şekil şartı bir geçerlilik şartı olmayıp seyahat acentelerine sorumluluk getirmek gayesi ile getirilen bir düzenlemedir. Kaldı ki tüketicinin taraf olduğu her türlü hukuki işlemin bu kanun kapsamına girdiği gerçeği karşısında da şekil şartının geçerlilik şartı olmadığı açıktır .

VII) Tarafların Borçları
A) Seyahat Acentesinin Borçları
1) Genel Olarak

Paket Tur Sözleşmesi kapsamında seyahat acentesinin tüketiciye karşı seyahatin hazırlanmasında, organizasyonunda ve düzenlenmesinde gerekli özeni gösterme ve hizmetlerin birbiriyle uyumlu olmasına dikkat etme, sözleşme süresi boyunca tüketicinin her an ihtiyaçlarını giderebilecek bir yardımcı bulundurma, hizmet sağlayıcılarını özenle seçerek onları denetleme ve seyahate ilişkin her konuda bilgi vermek yükümlülüğü bulunmaktadır.

2) Borçların Hükümleri ve Tüketicinin Hakları
a) Genel Olarak

Seyahat acentasının asli borcu sözleşmede tahhüt etmiş olduğu edimleri tam olarak yerine getirmektir. Seyahat acentası edimleri hiç veya gereği gibi yerine getirmez ise tüketici Paket Tur Yönetmeliği’nin 11. maddesine göre hizmetin ifa edilmesi gereken tarihten veya eksik ifa edildiği tarihten itibaren, 30 gün içerisinde durumu seyahat acentasına ve ilgili hizmet sağlayıcısına bildirir. Sözleşmeye taraf seyahat acentası, sözleşmeden doğan yükümlülüklerin gereği gibi ifa edilmemesinden sorumludur .

Seyahat acentasının yükümlülüklerini yerine getirmemesine ilişkin olarak yönetmeliğin 9/2 maddesi bir düzenleme getirmiştir. Buna göre; Paket tur sırasında, seyahat acentasının sözleşmenin esaslı unsurunu oluşturan hizmetlerden bir veya birkaçını sağlamaması ya da sağlayamayacağının anlaşılması durumunda; seyahat acentası, paket turun devam etmesi için tüketiciye ilave maliyet getirmeyen eşdeğerde alternatif düzenlemeler yapar ve sözleşmede yer alan hizmetler ile sunulan hizmetler arasındaki farkı tazmin eder.

Sözleşmede taahhüt edilen hizmetin ifası olanaksız veya taahhüt edilen yerine olanaksız bir hizmet öneriliyor ise yönetmeliğin 9/3 maddesi gereği tüketici haklı nedenlerle sözleşmeden dönebilir.

Sözleşmeden doğan yükümlülükleri gereği gibi yerine getirmeyen seyahat acentası Yönetmeliğin 9/1 maddesi gereği sorumlu olacaktır. Burada tüketicinin ne gibi haklara sahip olduğu belirtilmese de durum ayıplı ifa olarak değerlendirilebileceğinden TKHK 4/A maddesinde sahip olduğu seçimlik hakları kullanabilecektir.

Tüketicinin bu durumda sahip olacağı hakları, Paket Tur Yönetmeliği ve Kanun’un 4/A maddesi hükümlerinden yararlanarak tespit etmek gerekmektedir. Bu hükümler çerçevesinde tüketicinin talep edebileceği hususlar şunlardır:

1) Hizmetin yeniden görülmesi,
2) Sözleşmeden dönme,
3) İndirim,
4) Tazminat talep etme.

Bunlara Paket Tur Yönetmeliği’nden çıkan hususları da ekleyecek olursak, alternatif hizmet talep etmenin bunlara ek olarak düşünülmesi gerekmektedir. Ayrıca dönme hakkının kullanılması halinde, dönmenin sonuçlarına ek olarak burada bir sonuç daha düzenlenmiştir; o da, tüketicinin sözleşmeden dönmesinden sonra, seyahat acentasının tüketiciyi geri getirmesidir .

b) Hizmetin Yeniden Görülmesi

Yukarıda belirttiğimiz üzere Paket Tur Sözleşmeleri kesin vadeli sözleşmelerdir. Bu yüzden hizmetin yeniden görülmesi hakkının kullanılması genellikle duruma uygun düşmeyecektir.

Hizmetin yeniden görülmesi bir bütün olarak Paket Tur hizmetinin yeniden görülmesi şeklinde anlaşılabileceği gibi paket tur sözleşmesi içerisindeki bir hizmetin münferiden yeniden görülmesi şeklinde de anlaşılabilir. Bu kapsam da paket tur kapsamına dahil olan bir hizmetin seyahat süresi kapsamında yeniden görülmesini istemesi duruma uygun düşüyorsa tüketiciyi bu haktan mahrum bırakmamak ve yararlandırmak gerekmektedir. Bu doğrultuda seyahat acentasının da tüketicinin bu isteğine uyması gerekmektedir.

c) Sözleşmeden Dönme

TKHK’un 4/A maddesine göre, hizmetin ayıplı ifası halinde, tüketici sözleşmeden dönebilir. Burada sözleşmenin feshi değil dönmeden söz edildiği için geçmişe de etkili olarak sözleşme sona erdirilecektir. Bunun haklı görülmediği hallerde hakim indirim ile yetinebilecektir. Bunun özel bir hali Paket Tur Yönetmeliğinde öngörülmüştür. Sözleşmenin esaslı unsurlarından biri olan bir hizmetin görülememesi halinde, bir alternatif de sunulmamış ise ya da sunulan bu alternatifi tüketici haklı sebeplerle reddetmiş ise, bu durumda tüketici sözleşmeden dönme hakkını kullanabilmektedir. Tüketicinin dönme hakkını kullanması halinde seyahat acentası tüketicinin kabul edeceği başka bir yere, aynı ulaşım olanakları ile ulaşmasını sağlama yükümlülüğü altındadır. Ayrıca sözleşmeden dönme söz konusu olduğu için, tüketicinin ödemiş olduğu bedelin tamamını iade etmesi ve ayrıca varsa tüketicinin zararlarını da tazmin etmesi gerekmektedir. Bu durumda sözleşmeden dönme söz konusu olduğundan, seyahat acentasının, tüketicinin dönme anına kadar almış olduğu hizmetlerin bedelinin ödenmesini talep etmesi de söz konusu değildir. Sebepsiz zenginleşme kuralları çerçevesinde, tüketicinin zenginleşmesine sebep olan durumlar söz konusu ise, ancak zenginleştiği kısımdan elinde kalanların iadesini isteyebilecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, tüketicinin sadece haklı görülebilecek hallerde dönme hakkını kullanabileceğidir. Diğer hallerde ise indirim talep etmiş sayılacaktır .

d) İndirim

İndirim talebi en sık rastlanılan taleplerden birisi olması nedeniyle önemlidir. İndirimin hesaplanması hususu da bu noktada özellik arz etmektedir. Buna göre indirim şu şekilde hesaplanacaktır:

Ayıplı veya eksik ifa tek başına değerlendirilmeyecek, bütün tur içerisindeki önemi ve ağırlığı göz önünde tutulacak ve buna göre bir değerlendirme yapılarak değer atfedilecektir. Bu değerin tüketiciye ödenmesi gerekmektedir. Aksi halde seyahat acentası sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde tüketiciye karşı sorumlu olacaktır.

e) Tazminat

Yukarıdaki haklardan başka tüketici aynı zamanda tazminat talep etme hakkına da sahiptir. Ayıplı yahut eksik ifa nedeniyle uğranılan zararların tazminini isteme hakkını diğer seçenek yaptırımlarla beraber de kullanabilir.

Paket Tur Yönetmeliği’nde ‘‘gerekli hallerde tüketicinin zararlarının tazmin edileceğini’’ belirtmektedir. Burada şunu belirtmek gerekmektedir ki Kanun’un 4/A maddesinde 4. maddeden farklı olarak her türlü zarar ifadesi kullanılmış olduğundan burada maddi zararlar yanında manevi zararların da talep edilebileceğini kabul etmek gerekmektedir . Burada zarar kavramı doğrudan ve dolaylı zararları da kapsamaktadır. Burada seyahat acentasının zararların tazmininden sorumlu olmayacağı haller, Paket Tur Yönetmeliği’nin 9. maddesinde gösterilmiştir. Buna göre seyahat acentası tüketicinin kusuruna veya mücbir sebeplere dayanan eksik ifalar veya ayıplı ifalardan dolayı sorumlu değildir. Tüketici kusuruna dayanmayan ve mücbir bir sebep nedeniyle ortaya çıkmayan ayıplardan veya eksik ifalardan ise sorumlu olacaktır. Bu ifade karşısında seyahat acentasının sorumluluğuna gidebilmek için onun kusurlu olduğunun ispat edilmesi gerekmemektedir .

3) Sorumsuzluk Kaydı

Paket Tur Yönetmeliği 10. maddesi ile sözleşmelere konabilecek olan sorumsuzluk kaydını yasaklamaktadır. Bu maddeye göre tüketicilerin bu yönetmelikten doğan haklarından feragat ettiklerine dair kayıtlar ile bu kayıtlara eşdeğer sayılabilecek düzenlemeler sözleşmeye konamaz. Seyahat acentasının sorumluluğunu ortadan kaldırıcı nitelikte bir kayıt sözleşmeye konmuş ise kayıt geçersiz kabul edilecektir. Bu durum sözleşme özgürlüğü ilkesi karşısında zayıf taraf olan tüketiciyi güçlü taraf olan seyahat acentası karşısında koruma amaçlı bir düzenleme olup tüketiciyi dayatmalardan uzak tutma amacına hizmet eder.

4) Tanıtım Broşürü Verme Zorunluluğu

Yönetmeliğin 12. maddesi uyarınca, seyahat acentası paket tur hakkında bilgi isteyen herkese bir broşür vermek zorundadır. Bu broşürde vaat edilen tüm hizmetler seyahat acentasını bağlayıcı niteliktedir. Seyahatin özelliklerini ve ücretini belirten bu tür katalog, broşür ve ilanlar, seyahat düzenleyenin, seyahat düzenleme sözleşmesinden doğacak borcunun belirlenmesinde çok önemli belgelerdir. Bireysel seyahat edimlerinin katalog, broşür ya da ilanlarda yapılan taahhütten farklı bir şekilde ifa edilmesi halinde, kötü ifa söz konusu olur, mesela kalınacak otelin sahile iki yüz metre olduğu belirtilmesine rağmen gerçekte üç kilometre olması halinde kötü ifa mevcuttur. Paket Tur Yönetmeliği özellikle broşürle ilgili özel düzenlemeye yer vermiş ve broşürde yer alan hususların seyahat acentası için bağlayıcı olduğunu belirtmiştir .

Broşürde yer alması gereken bazı zorunlu unsurlar Yönetmeliğin 12. maddesinde belirtilmiştir. Broşürde bu bilgilerin eksik olması halinde seyahat acentasının bilgi verme borcunu gereği gibi yerine getirmemiş olması nedeniyle sorumluluğunu doğurur. Burada şunu belirtmek gerekir ki, broşürde yer alan reklamlara uygun hizmet vermeme de, ayıplı hizmet olarak kabul edilir. 4/A maddesinde yer alan ayıplı hizmet tanımında bu husus açıkça belirtilmiştir .

B) Tüketicinin Borçları

İki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olarak Paket Tur Sözleşmelerinde tüketicinin borcun aldığı hizmete karşılık gelen borcu ödemektir. Bu ücret kural olarak sözleşmede belirlenen fiyat olacaktır. Seyahat ücreti Türk Parası olarak ödenebileceği gibi yabancı para ile de ödenebilir. Seyahat ücreti alacaklının ikametgâhında (işyerinde) ödenmesi gereken götürü bir borçtur. Götürü ücret toptan ücret (Globalpreis) anlamındadır. Gerçekten seyahat eden, seyahat düzenleyenin kendisine sunacağı toplu, birleşik edimlere karşılık olarak bu (toptan, götürü) ücreti öder .
Tüketici ücret ödeme borcunu yerine getirmez ise, temerrüde düşmüş olacaktır. Bu durumda para borçlarında temerrüdün en önemli sonucu olan temerrüt faizi ödeme zorunluluğudur. Paket Tur Yönetmeliği ödenecek olan gecikme (temerrüt) faizinin ne olacağını kendisi belirlemiştir. 5. maddesinin (ı) bendine göre, tüketicinin ücreti ödemekte gecikmesi halinde, vadeli satışlarda uygulanan faiz oranının yüzde otuz fazlasını aşmamak üzere, gecikme faizi talep edebilecektir. Burada, sözleşmede belirtilen vade faizinin yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere dediğine göre, temerrüt faizinin üst sınırı gösterilmiş olmaktadır. Yani sözleşmeye daha düşük bir oran konması mümkündür .

VIII) Sözleşmede Değişiklikler

A) Tüketicinin Sözleşmeyi Devretmesi

Paket Tur Sözleşmesini yapan tüketici objektif veya subjektif sebeplerle geziye katılamayacak veya tamamlayamayacak olursa, sözleşmeyi sona erdireceğine yerine bir başkasını geçirmesi gezi düzenleyen açısından geziye kimin katılacağının önemli olmadığı düşüncesi ile Paket Tur Sözleşmesinin bir özelliği olarak kabul edilmesi gereken bir durum olarak kabul edilmektedir .

Tüketici Paket Tura başlamasının mümkün olmadığı hallerde, Paket Tur Yönetmeliğinin 7. maddesine göre, hareketten en az 7 gün önce, seyahat acentasına durumu bildirerek rezervasyonunu 3. kişiye devredebilir. Devrin geçerli olabilmesi için, üçüncü kişinin paket tur açısından gerekli tüm koşulları yerine getirmesi gerekir. Bu durumda sözleşmeyi devreden tüketici ile devralan acentaya karşı müteselsilen sorumlu olacaktır. Bu sorumluluk hem olağan ücret borcunu hem de devirden doğan masrafları kapsamaktadır .

B) Program Değişiklikleri

Paket Tur Yönetmeliğinin 12. maddesinde program değişikliklerinin ne şekilde yapılabileceği belirtilmiştir. Buna göre ‘‘ Broşürün içerdiği hususlar, seyahat acentası için bağlayıcıdır. Söz konusu özelliklerde yapılacak değişiklikler ancak broşürde açıkça belirtilmek ve sözleşme akdedildikten sonra ise tarafların açık mutabakatı ile değiştirilebilir.’’

Turun başlamasından sonra yapılacak program değişiklikleri, paket tur sözleşmesinin ihlali anlamına gelir. Yukarıda seyahat acentasının borçlarının hükümleri ile ilgili yapmış olduğumuz açıklamalar burada da geçerlidir. Tur başladıktan sonra yapılacak değişiklikler, sözleşmenin kısmen veya tamamen ifa edilmemesi ya da gereği gibi ifa edilmemesi hallerinde 9. maddedeki düzenlemelere uyulması gerekmektedir . Buna göre:

‘‘ Sözleşmeye taraf seyahat acentası, sözleşmeden doğan yükümlülüklerin gereği gibi ifa edilmemesinden dolayı sorumludur. Ancak sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi tüketicinin kusuruna veya mücbir bir sebebe dayanıyorsa, seyahat acentası sorumlu tutulamaz.’’

‘‘ Paket Tur sırasında, seyahat acentasının sözleşmenin esaslı unsurunu oluşturan hizmetlerden bir veya birkaçını sağlamaması ya da sağlayamayacağının anlaşılması durumunda; seyahat acentası, paket turun devam etmesi için tüketiciye ilave maliyet getirmeyen eşdeğerde alternatif düzenlemeler yapar ve sözleşmelerde yer alan hizmetler ile sunulan hizmetler arasındaki farkı tazmin eder.’’

‘‘ Söz konusu düzenlemeleri yapmak mümkün değilse, ya da bunlar haklı nedenlerle tüketici tarafından kabul edilmez ise; seyahat acentası tüketicinin hareket yerine veya kabul edeceği herhangi bir dönüş noktasına geri dönmesi için eşdeğerde ulaşım imkanı sağlar. Tüketicinin yaptığı tüm ödemeleri 10 gün içinde iade eder ve gerekli hallerde tüketicinin zararını tazmin eder.’’

C) Fiyat Değişiklikleri

Fiyat değişikliklerine ilişkin olarak Yönetmeliğin 6. maddesi; ‘‘ Sözleşmede öngörülen fiyat ve koşullar değiştirilemez. Ancak, liman ve havaalanına iniş vergileri gibi harç, vergi ve ücretler ile döviz kurlarından kaynaklanan fiyat değişikliklerine bu hüküm uygulanmaz’’ diyerek kural olarak fiyat değişikliklerini yasaklamıştır.

‘‘ Seyahat acentası paket turdan önce, yukarıda verilen nedenlerle meydana gelen fiyat artışını tüketiciye derhal bildirir. Bu durumda tüketici herhangi bir tazminat ödemeden sözleşmeden dönme hakkını kullanır ya da değişiklikleri ve fiyat üzerindeki etkisini açıkça belirten ek sözleşmeyi kabul eder.’’

‘‘ Tüketici, sözleşmeden döndüğü takdirde; seyahat acentasının kendisine ikame bir paket tur sunabilmesi halinde eşdeğerde bir başka paket tur alma ya da sözleşme kapsamında ödemiş olduğu tüm bedeli 10 gün içinde geri alarak sözleşmeden dönme haklarından birini kullanabilir.’’ diyerek fiyat değişikliklerinde tüketiciye tanınmış seçimlik hakları hüküm altına almıştır.

IX) Seyahat Acentasının Sözleşmeyi Feshetmesi

Paket Tur Yönetmeliğinin 8. maddesi uyarınca, seyahat acentasının sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetmesi halinde, tüketicinin uğradığı zararı tazmin etmesi gerekmektedir. Aslında BK tüketiciyi bu anlamda koruyabilecekken, Yönetmelik özel düzenleme yapma gereği duymuştur .

Yönetmeliğin 8. maddesi uyarınca, seyahat acentası tüketicinin o güne kadar yapmış olduğu tüm ödemeleri iade etmek ve tüketiciyi borç altına sokan tüm belgeleri 10 gün içerisinde vermek yükümlülüğü altındadır.

İstisnai birtakım durumlarda seyahat acentasının sözleşmeyi feshetmesi halinde tazminat ödeme yükümlülüğü olmaz. Buna göre acentanın sözleşmeyi feshetmesine karşın herhangi bir tazminat ödeme borcunun doğmadığı özel durumlar şunlardır:

1) Paket tur için kaydedilen tüketici sayısının tur için gerekli miktara ulaşmaması ve bu durumun sözleşmede açıkça belirtilmiş olması halinde, acenta tüketiciye bir tazminat ödemeyecektir. Ancak tüketicinin o ana kadar yaptığı ödemeler ve kendisini borç altına sokan belgeler iade edilecektir.

2) Seyahat acentasının gerekli tüm özeni göstermiş olmasına rağmen, mücbir sebep nedeniyle, turu düzenlememesi halinde de tazminat gündeme gelmeyecektir. Fakat tüketicinin acentaya yaptığı ödemeler ve tüketiciyi borç altına sokan belgelerin burada da iadesi gerekir.

Paket Tur Yönetmeliği’nin 9. maddesinde seyahat acentasına tanınan diğer olanakların da burada kullanılması mümkün görünmemektedir. Örneğin, tüketiciye alternatif programlar sunmak ancak orijinal turun başlaması, fakat turda yer alan bir veya birkaç hizmetin sağlanamaması halinde söz konusudur. Tur henüz başlamadan önce, seyahat acentasının sözleşmeyi feshetmesi halinde bu gibi olanaklar söz konusu değildir. Aynı şekilde maddenin 2. fıkrasında alternatif tur olanaklarının sunulması da burada olanaklı görülmemektedir .

***

MEVZUAT

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
AYIPLI HİZMET
Madde 4/A - (Ek madde: 06/03/2003 - 4822 S.K./5. md.)
Sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet olarak kabul edilir.
Tüketici, hizmetin ifa edildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde bu ayıbı sağlayıcıya bildirmekle yükümlüdür. Tüketici bu durumda, sözleşmeden dönme, hizmetin yeniden görülmesi veya ayıp oranında bedel indirimi haklarına sahiptir. Tüketicinin sözleşmeyi sona erdirmesi, durumun gereği olarak haklı görülemiyorsa, bedelden indirim ile yetinilir. Tüketici, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte 4 üncü maddede belirtilen şartlar çerçevesinde tazminat da isteyebilir. Sağlayıcı, tüketicinin seçtiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Sağlayıcı, bayi, acente ve 10 uncu maddenin beşinci fıkrasına göre kredi veren, ayıplı hizmetten ve ayıplı hizmetin neden olduğu her türlü zarardan ve tüketicinin bu maddede yer alan seçimlik haklarından dolayı müteselsilen sorumludur. Sunulan hizmetin ayıplı olduğunun bilinmemesi bu sorumluluğu ortadan kaldırmaz.
Daha uzun bir süre için garanti verilmemiş ise, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile ayıplı hizmetten dolayı yapılacak talepler hizmetin ifasından itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıplı hizmetin neden olduğu her türlü zararlardan dolayı yapılacak talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak, sunulan hizmetin ayıbı, tüketiciden sağlayıcının ağır kusuru veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı süresinden yararlanılamaz.
Ayıplı hizmetin neden olduğu zararlardan sorumluluğa ilişkin hükümler dışında, ayıplı olduğu bilinerek edinilen hizmetler hakkında yukarıdaki hükümler uygulanmaz.
Bu hükümler, hizmet sağlamaya ilişkin her türlü tüketici işleminde de uygulanır.

PAKET TUR
Madde 6/C - (Ek madde: 06/03/2003 - 4822 S.K./10. md.)
Paket tur sözleşmeleri; ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti yirmidört saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren ve bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunlu, önceden düzenlenmiş yazılı sözleşmelerdir.
Paket tur sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları Bakanlık belirler

PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ UYGULAMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
Resmi Gazete Tarihi: 13/06/2003
Resmi Gazete Sayısı: 25137
Sanayi ve Ticaret Bakanlığından:

Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, paket tur sözleşmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
 

Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, paket tur, paket tatil veya paket seyahatler gibi isimler altında, ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti 24 saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren sözleşmelere uygulanır.
 

Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 23/02/1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 31 inci ve bu Kanuna 4822 sayılı Kanunla eklenen 6/C maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
 

Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmeliğin uygulamasında;
a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Bakan: Sanayi ve Ticaret Bakanını,
c) Seyahat Acentası: Kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve eğlence imkânları sağlayan, onlara turizmle ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören ticari kuruluşları,
d) Tüketici: Bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek ya da tüzel kişiyi,
e) Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılığında yapılan mal sağlama dışındaki her türlü faaliyetleri,
f) Sağlayıcı: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki faaliyetleri kapsamında tüketiciye hizmet sunan gerçek veya tüzel kişileri,
g) Paket Tur Sözleşmesi: Ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerin en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satılan veya satış taahhüdü yapılan ve hizmeti 24 saatten uzun bir süreyi kapsayan veya gecelik konaklamayı içeren sözleşmeleri,
ifade eder.

Paket Tur Sözleşmesi
Madde 5 - Paket tur başlamadan önce, paket tur sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve bu sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur.
Sözleşmede;
a) Sözleşme taraflarının, isim, unvan, açık adres, telefon ve varsa diğer erişim bilgileri,
b) Hareket, dönüş tarihi ve saatleri ile kesintiler dahil paket turun süresi,
c) Paket tur sırasındaki duraklama yerleri ve nakil bağlantıları dahil turun güzergahı, ulaşım araçlarının cinsi, konaklama yeri ve sınıfı, bunların süreleri, yemek öğün sayısı, varsa rehber ve ücreti ile paket tura dahil diğer hizmetlere ilişkin bilgiler,
d) Paket tur öncesi ve paket tur sırasındaki fesih koşulları,
e) Seyahat acentasının kusuru veya sözleşmeye kısmen ya da tamamen uymaması hallerinde ödeyeceği tazminat ile ödenmiş olan paranın iadesine ilişkin bir taahhüt,
f) Mücbir sebep sayılan haller ve bu hallerde tarafların hak ve sorumlulukları,
g) Paket turun Türk Lirası olarak vergiler dahil fiyatı ve ödeme şekli,
h) Vadeye göre faiz ile birlikte ödenecek Türk Lirası olarak toplam satış fiyatı,
ı) Faiz miktarı, faizin hesaplandığı yıllık oran ve sözleşmede belirtilen faiz oranının yüzde otuz fazlasını geçmemek üzere gecikme faizi oranı,
j) Peşinat tutarı,
k) Ödeme planı,
l) Borçlunun temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları,
yer alır.

Fiyat Değişiklikleri
Madde 6 - Sözleşmede öngörülen fiyat ve koşullar değiştirilemez. Ancak, liman ve havaalanına iniş vergileri gibi harç, vergi ve ücretler ile döviz kurlarından kaynaklanan fiyat değişikliklerine bu hüküm uygulanmaz.
Seyahat acentası, paket turdan önce, yukarıda verilen nedenlerle meydana gelen fiyat artışını tüketiciye derhal bildirir. Bu durumda tüketici herhangi bir tazminat ödemeden sözleşmeden dönme hakkını kullanır ya da değişiklikleri ve fiyat üzerindeki etkisini açıkça belirten ek sözleşmeyi kabul eder.
Tüketici, sözleşmeden döndüğü taktirde; seyahat acentasının kendisine ikame bir paket tur sunabilmesi halinde eşdeğerde bir başka paket tur alma ya da sözleşme kapsamında ödemiş olduğu tüm bedeli 10 gün içinde geri alarak sözleşmeden dönme haklarından birini kullanabilir.
 

Sözleşmenin Devri
Madde 7 - Tüketici, paket tura devam etmesinin mümkün olmaması durumunda, hareketten en az 7 gün önce seyahat acentasına niyetini bildirerek rezervasyonunu, paket tur açısından geçerli tüm koşulları yerine getiren bir üçüncü kişiye devredebilir. Bu durumda, paket turu devreden ve devralan, sözleşmeye taraf seyahat acentasına karşı, bakiye tutarın ve söz konusu devirden doğan tüm ilave masrafların ödenmesinden müteselsilen sorumludurlar.
 

Seyahat Acentasının Sözleşmeyi Feshetmesi
Madde 8 - Seyahat acentasının sözleşmeyi feshetmesi halinde tüketici uğradığı zarar oranında tazminat hakkına sahip olur. Ayrıca, seyahat acentası, tüketicinin o güne kadar yaptığı tüm ödemeleri ve tüketiciyi borç altına sokan tüm belgeleri 10 gün içinde tüketiciye iade eder.
Sözleşmenin feshi, kayıt edilen tüketici sayısının, paket turun düzenlenmesi için gerekli olan sayıya ulaşmaması ve bu durumun bir fesih sebebi olduğunun sözleşmede yer alması ya da seyahat acentası gerekli tüm özeni göstermiş olmasına rağmen, mücbir sebeplerden kaynaklanması halinde tüketicinin tazmin hakkı doğmaz.

Sorumluluk
Madde 9 - Sözleşmeye taraf seyahat acentası sözleşmeden doğan yükümlülüklerin gereği gibi ifa edilmemesinden dolayı sorumludur. Ancak sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesi tüketicinin kusuruna veya mücbir bir sebebe dayanıyorsa, seyahat acentası sorumlu tutulamaz.
Paket tur sırasında, seyahat acentasının sözleşmenin esaslı unsurunu oluşturan hizmetlerden bir veya birkaçını sağlamaması ya da sağlamayacağının anlaşılması durumunda; seyahat acentası, paket turun devam etmesi için tüketiciye ilave maliyet getirmeyen eşdeğerde alternatif düzenlemeler yapar ve sözleşmede yer alan hizmetler ile sunulan hizmetler arasındaki farkı tazmin eder.
Söz konusu düzenlemeleri yapmak mümkün değilse, ya da bunlar haklı nedenlerle tüketici tarafından kabul edilmez ise; seyahat acentası tüketicinin hareket yerine veya kabul edeceği herhangi bir dönüş noktasına geri dönmesi için eşdeğerde ulaşım imkanı sağlar. Tüketicinin yaptığı tüm ödemeleri 10 gün içinde iade eder ve gerekli hallerde tüketicinin zararını tazmin eder.
 

Sorumsuzluk Kaydı
Madde 10 - Sözleşme metninde veya müstakil herhangi bir belgede tüketicinin bu Yönetmelikte yer alan haklarını kullanmaktan feragat ettiğine dair veya seyahat acentasının bu Yönetmelikten kaynaklanan yükümlülüklerini sınırlayan veya ortadan kaldıran kayıtlar geçersizdir.
Bildirim
Madde 11 - Tüketici, sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesi halini, hizmetin ifa edilmesi gerektiği ya da ifa edildiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde ilgili hizmet sağlayıcısına ve seyahat acentasına bildirmek zorundadır.

Tanıtım Broşürü
Madde 12 - Seyahat acentası, paket tur hakkında bilgi isteyen tüketiciye tanıtım amaçlı bir broşür vermek zorundadır. Broşürün içerdiği hususlar, seyahat acentası için bağlayıcıdır. Söz konusu özelliklerde yapılacak değişiklikler ancak broşürde açıkça belirtilmek ve sözleşme akdedilmeden önce tüketiciye bildirilmek şartıyla, sözleşme akdedildikten sonra ise tarafların açık mutabakatı ile değiştirilebilir.
Bu broşürde;
a) Vergiler dahil fiyat ve ödeme koşulları,
b) Gidilecek yer ve ulaşım biçimi,
c) Kalınacak yerin özellikleri,
d) Yemek ve gezi planı,
e) Paket tur programı,
f) Uluslararası seyahatlerde pasaport ve vize koşulları,
g) Seyahat acentasının, paket tura katılacak tüketici sayısının yeterli olmadığı durumda paket turun iptalini tüketiciye bildireceği en son tarih,
gösterilir.
Bu broşürdeki bilgilere ek olarak seyahat acentası tüketiciye sözleşme akdedilmeden önce yazılı olarak aşağıdaki hususları içeren konularda bilgi verir.
a) Seyahat acentasının yerel temsilcisinin adı, adresi ve telefon numarası ile bunların bulunmaması halinde tüketicinin zor durumda kaldığında başvurabileceği yerel irtibat noktasının adı, adresi ve telefon numarası,
b) Varsa ara durakların zamanı, yeri ve ulaştırma bağlantıları ile yolcu tarafından kullanılacak ulaşım aracının özellikleri,
c) Reşit olmayan kişilerin yurt dışına yolculuğu veya yurt dışında kalmaları halinde, tüketici veya tüketicinin kaldığı yerle doğrudan teması sağlayacak bilgiler,
d) Tüketici tarafından iptal masraflarını ya da kaza veya hastalık halinde ülkesine geri gönderilme de dahil olmak üzere yardım masraflarını teminat altına alacak, isteğe bağlı bir sigorta sözleşmesi yapılmasıyla ilgili bilgiler.
 

Yürürlük
Madde 13 - Bu Yönetmelik 14/06/2003 tarihinde yürürlüğe girer.
 

Yürütme
Madde 14 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

***

SONUÇ

Paket Turlara yapılan ödemeler ülkemize gelen yabancı turistlerin toplam harcamaları arasında en büyük orana sahip harcama türü konumundadır. Turizmin ülke ekonomisine katkısı yadırganamaz bir gerçek olup böylesine hacimli bir piyasada ihtilafların çıkması da kaçınılmazdır. Yasa Koyucu bu kapsamda ülke ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak gecikmeli de olsa 2003 yılında 4822 sayılı Yasa ile 4077 sayılı ‘‘Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna’’ 6/C maddesini ekleyerek Paket Tur Sözleşmelerini yasal bir zemine oturtmuş ve gerekli düzenlemeleri de ‘‘Paket Tur Sözleşmeleri Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’’te gerçekleştirmiştir. Karşılaştırmalı hukuk ve doktrin göz önünde bulundurulduğunda bu düzenlemelerin ayrı bir yasa ile yapılması gerektiği hususunda birleşilmektedir.

Paket Tur Sözleşmesinin tarafı olarak Tüketici güçlü konumda bulunan seyahat düzenleyen karşısında korunmalı onun dayatmalarına karşı çaresiz bırakılmamalıdır. Bu kapsamda Yasakoyucu Paket Tur Sözleşmesini şekle tabi tutmuş ve seyahat düzenleyene tek taraflı yükümlülük getirmiş; tüketiciye belli koşulların gerçekleşmesi halinde:

 Hizmetin yeniden görülmesi,
 Sözleşmeden dönme,
 İndirim,
 Tazminat talep etme gibi seçimlik haklar tanımıştır.

Çalışmamızda Tüketici Hukuku kapsamında bir sözleşme türü olarak Paket Tur Sözleşmesi, bu sözleşmenin şekli, tarafları, taraflara getirmiş olduğu hak ve yükümlülükler, yasal düzenlemeler ve çeşitli yargı kararları göz önünde tutularak ele alınmaya çalışılmıştır.

BİBLİYOGRAFYA

Altunkaya, Mehmet: Edimin Başlangıçtaki İmkânsızlığı, Ankara 2005

Aslan, İ. Yılmaz: Tüketici Hukuku Dersleri, Ankara 2006, 3. Bası

Aslan, İ. Yılmaz: Tüketici Hukuku, Ankara 2004, 2. Bası

Demir, Mehmet: ‘‘4822 sayılı Kanun ile Tüketici Sözleşmeleri Alanında Getirilen Yenilikler’’, BATİDER 2003, C. XXII, S: 1, s. 203 vd.

Deryal, Yahya: Tüketici Hukuku, Ankara 2004

Gürpınar, Damla: Sözleşme Dışı Yanlış Tavsiyede Bulunma, Öğüt veya Bilgi Vermeden Doğan Hukuki Sorumluluk, İzmir 2006

Havutçu, Ayşe: ‘‘Seyahat Sözleşmesi ve Ayıplı İfa Halinde Tüketicinin Hakları’’, Manisa Barosu Dergisi Temmuz-Ekim 1997, Yıl:16, S: 62-63, s. 27- 45

Havutçu, Ayşe: Açık İçerik Denetim Yoluyla Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması, İzmir 2003

İnal, Tamer: Borca Aykırılık ve Sonuçları, İstanbul 2004

Nerad, Hasan: ‘‘Turizm Hukukunda Adsız Sözleşmeler’’, Prof. Dr. Turgut Akıntürk’e Armağan, İstanbul 2008, s. 231-248

Oktay, Saibe: Gezi Sözleşmesi, İstanbul 1997

Tutumlu, Mehmet Akif: Tüketici Mahkemelerinin Görev ve Yetki Sınırları, Ankara 2006

Türkbağ, Ahmet Ulvi: ‘‘Tüketicinin Kısa Özgeçmişi, Uygarlık ve Tüketim İlişkisi’’, Güncel Hukuk Dergisi, S: 2006/4, s. 32-34
Yurt, Bülent: Seyahat Düzenleme Sözleşmesi, Ankara 2000

Zevkliler, Aydın / Aydoğdu, Murat: Tüketicinin Korunması Hukuku, Ankara 2004, 3. Basın

Av. Mehmet Harun ELÇİ